Editio Aemilii Kroymann, Vindobonae 1942 [C.S.E.L.
vol. LXX], cui viro docto grato animo acceptum referimus 
quidquid in apparatu critico potuimus adnotare.

I. [1] Qui fidem resurrectionis ante istos Sadducaeorum propinquos
sine controversia moratam ita student inquietare ut eam spem
negent etiam ad carnem pertinere, merito Christi quoque carnem
quaestionibus distrahunt, tanquam aut nullam omnino aut quoquo
modo aliam praeter humanam, ne si humanam constiterit fuisse
praeiudicatum sit adversus illos eam resurgere omni modo, quae in
Christo resurrexerit. igitur unde illi destruunt carnis vota, inde
nobis erunt praestruenda. [2] examinemus corporalem substantiam
domini: de spiritali enim certum est. caro quaeritur: veritas et
qualitas eius retractatur, an fuerit et unde et cuiusmodi fuerit.
renuntiatio eius dabit legem nostrae resurrectioni. Marcion ut
carnem Christi negaret negavit etiam nativitatem, aut ut nativitatem 
negaret negavit et carnem, scilicet ne invicem sibi testimonium 
responderent nativitas et caro, quia nec nativitas sine
carne nec caro sine nativitate: [3] quasi non eadem licentia haeretica
et ipse potuisset aut admissa carne nativitatem negare ut Apelles
discipulus et postea desertor ipsius, aut et carnem et nativitatem
confessus aliter illas interpretari ut condiscipulus et condesertor
eius Valentinus. [4] sed et, qui carnem Christi putativam introduxit,
aeque potuit nativitatem quoque phantasma confingere, ut et
conceptus et praegnatus et partus virginis, et ipsius exinde infantis

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  
  
  
20  
  
  

ordo, tw~| dokei=n haberentur: eosdem oculos eosdemque sensus
fefellissent quos carnis opinio elusit.

II. [1] Plane nativitas a Gabriele adnuntiatur: quid illi cum angelo
creatoris? et in virginis utero conceptus inducitur: quid illi cum
[Esaia] propheta creatoris? odit moras, qui subito Christum de
caelo deferebat. aufer hinc, inquit, molestos semper Caesaris
census et diversoria angusta et sordidos pannos et dura praesepia:
viderit angelica multitudo deum suum noctibus honorans: servent
potius pecora pastores, et magi ne fatigentur de longinquo: dono
illis aurum suum: [2] melior sit et Herodes ne Hieremias glorietur:
sed nec circumcidatur infans, ne doleat, nec ad templum deferatur,
ne parentes suos oneret sumptu oblationis, nec in manus tradatur
Simeoni, ne senem moriturum exinde contristet: taceat et anus
illa, ne fascinet puerum. his opinor consiliis tot originalia instrumenta 
Christi delere, Marcion, ausus es, ne caro eius probaretur.
[3] ex quo, oro te: exhibe auctoritatem: si propheta es praenuntia
aliquid, si apostolus praedica publice, si apostolicus cum. apostolis
senti, si tantum Christianus es crede quod traditum est: si nihil
istorum es, merito dixerim, morere. [4] nam et mortuus es, qui non
es Christianus, non credendo quod creditum Christianos facit: et
eo magis mortuus es quo magis non es Christianus qui cum fuisses
excidisti rescindendo quod retro credidisti, sicut et ipse confiteris
in quadam epistula et tui non negant et nostri probant. [5] igitur
rescindens quod credidisti iam non credens rescidisti: non tamen
quia credere desisti recte rescidisti, atquin rescindendo quod

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  

credidisti probas ante quam rescinderes aliter fuisse: quod credidisti 
aliter, illud ita erat traditum. porro quod traditum erat id
erat verum, ut ab eis traditum quorum fuit tradere: ergo quod
erat traditum rescindens, quod erat verum rescidisti. nullo iure
fecisti. [6] sed plenius eiusmodi praescriptionibus adversus omnes
haereses alibi iam usi sumus: post quas nunc ex abundanti retractamus, 
desiderantes rationem qua non putaveris natum esse
Christum.

III. [1] Necesse est, quatenus hoc putas arbitrio tuo licuisse, ut aut
impossibilem aut inconvenientem deo existimaveris nativitatem.
sed deo nihil impossibile nisi quod non vult. an ergo voluerit
nasci (quia si voluit, et potuit et natus est) consideremus. ad compendium 
decurro. si enim nasci se deus noluisset, quacunque de
causa, nec hominem se videri praestitisset: nam quis, hominem
videns eum, negaret natum? ita quod noluisset esse nec videri
omnino voluisset. [2] omnis rei displicentis etiam opinio reprobatur,
quia nihil interest utrum sit quid an non sit, si cum non sit esse
praesumitur: plane interest illud ut falsum non patiatur quod vere
non est. 'Sed satis erat illi, inquis, conscientia sua: viderint
homines si natum putabant quia hominem videbant.' [3] quanto
ergo dignius, quo constantius, humanam sustinuisset existimationem 
vere natus, eandem existimationem etiam non natus subiturus 
cum iniuria conscientiae suae. quantum ad fiduciam reputas
ut non natus adversus conscientiam suam natum se existimari
sustineret? quid tanti fuit, edoce, quod sciens Christus quid esset
id se quod non erat exhiberet? [4] non potes dicere, 'Ne si natus

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  

si sic apud te angeli creatoris sicut et Christus, eius dei erit Christus
cuius angeli tales qualis et Christus. [8] si scripturas opinioni tuae
resistentes non de industria alias reiecisses alias corrupisses, confudisset 
te in hac specie evangelium Iohannis praedicans spiritum
columbae corpore lapsum desedisse super dominum. qui spiritus
cum [hoc] esset, tam vere erat et columba quam et spiritus, nec
interfecerat substantiam propriam assumpta substantia extranea.
[9] sed quaeris corpus columbae ubi sit, resumpto spiritu in caelum.
aeque et angelorum, eadem ratione interceptum est qua et editum
fuerat. si vidisses cum de nihilo proferebatur, scisses et cum in
nihilum subducebatur. si non fuit initium visibile, nec fmis.
tamen corporis soliditas erat quoquo momento corpus videbatur:
non potest non fuisse quod scriptum est.

IV. [1] Igitur si neque ut impossibilem neque ut periculosam deo
repudias corporationem, superest ut quasi indignam reicias et
accuses. ab ipsa quidem exorsus odio habita nativitate perora,
age iam spurcitias genitalium in utero elementorum, humoris et
sanguinis foeda coagula, carnis ex eodem caeno alendae per novem
menses. describe uterum de die in diem insolescentem, gravem,
anxium, nec somno tutum, incertum libidinibus fastidii et gulae.
invehere iam et in ipsum mulieris enitentis pudorem, vel pro periculo 
honorandum, vel pro natura religiosum. [2] horres utique et
infantem cum suis impedimentis profusum, utique et oblitum.
dedignaris quod pannis dirigitur, quod unctionibus formatur,
quod blanditiis deridetur. hanc venerationem naturae, Marcion,
despuis, et quomodo natus es? odisti nascentem hominem, et

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  

misericordiae patientiae, innocentiae omnis? haec quidem stulta
non sunt. quaere ergo de quibus dixerit: et si te praesumpseris
invenisse, num erit tam stultum quam credere in deum natum, et
quidem ex virgine, et quidem carneum, qui per illas naturae
contumelias volutatus sit? [7] dicat haec aliquis stulta non esse, et alia
sint quae deus in aemulationem elegerit sapientiae saecularis: et
tamen apud illam facilius creditur Iuppiter taurus factus aut
cycnus, quam vere homo Christus penes Marcionem.

V. [1] Sunt plane et alia tam stulta, quae pertinent ad contumelias et
passiones dei: aut prudentiam dicant deum crucifixum. aufer hoc
quoque, Marcion, immo hoc potius. quid enim indignius deo,
quid magis erubescendum, nasci an mori, carnem gestare an
crucem, circumcidi an suffigi, educari an sepeliri, in praesepe
deponi an in monimento recondi? sapientior eris si nec ista
credideris. sed non eris sapiens nisi stultus in saeculo fueris, dei
stulta credendo. [2] an ideo passiones a Christo non rescidisti quia ut
phantasma vacabat a sensu earum? diximus retro aeque illum et
nativitatis et infantiae imaginariae vacua ludibria subire potuisse.
sed iam hic responde, interfector veritatis: nonne vere crucifixus
est deus? nonne vere mortuus est ut vere crucifixus? nonne vere
resuscitatus ut vere scilicet mortuus? [3] falso statuit inter nos scire
Paulus tantum Iesum crucifixum, falso sepultum ingessit, falso
resuscitatum inculcavit? falsa est igitur et fides nostra, et phantasma 
erit totum quod speramus a Christo, scelestissime hominum,
qui interemptores excusas dei: nihil enim ab eis passus est Christus,

  
  
  
  
5

virtutes spiritus dei deum, passiones carnem hominis probaverunt.
[8] si virtutes non sine spiritu, perinde et passiones non sine carne: si
caro cum passionibus ficta, et spiritus ergo cum virtutibus falsus.
quid dimidias mendacio Christum? totus veritas fuit. [9] maluit,
credo, nasci quam ex aliqua parte mentiri, et quidem in semetipsum, 
ut carnem gestaret sine ossibus duram, sine musculis
solidam, sine sanguine cruentam, sine tunica vestitam, sine fame
esurientem, sine dentibus edentem, sine lingua loquentem, ut
phantasma auribus fuerit sermo eius per imaginem vocis. fuit
itaque phantasma etiam post resurrectionem cum manus et pedes
suos discipulis inspiciendos offert, Aspicite, dicens, quod ego sum,
quia spiritus ossa non habet sicut me habentem videtis--[10] sine dubio
manus et pedes et ossa quae spiritus non habet, sed caro. quomodo
hanc vocem interpretaris, Marcion, qui a deo optimo et simplici et
bono tantum infers Iesum? ecce fallit et decipit et circumvenit
omnium oculos, omnium sensus, omnium accessus et contactus.
ergo iam Christum non de caelo deferre debueras sed de aliquo
circulatorio coetu, nec deum praeter hominem sed magum
hominem, nec salutis pontificem sed spectaculi artificem, nec
mortuorum resuscitatorem sed vivorum avocatorem: nisi quod et
si magus fuit, natus est.

VI. [1] Sed quidam iam discentes Pontici illius, supra magistrum
sapere compulsi, concedunt Christo carnis veritatem, sine praeiudicio 
tamen renuendae nativitatis: 'Habuerit, inquiunt, carnem,
dum omnino non natam.' pervenimus igitur de calcaria quod dici
solet in carbonariam, a Marcione ad Apellen, qui posteaquam a
disciplina Marcionis in mulierem carne lapsus et dehinc in virginem
Philumenen spiritu eversus est, solidum Christi corpus sed sine
nativitate suscepit ab ea praedicare. [2] et angelo quidem illi Philumenes 
eadem voce apostolus respondebit qua ipsum illum iam

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  

quid postea factum sit corporibus illorum: quod de nihilo fuit,
nihil factum est. possunt nihil ipsum convertere in carnem qui
semetipsos potuerunt convertere in carnem: plus est naturam
demutare quam facere materiam. [12] sed et si de materia necesse fuit
angelos sumpsisse carnem, credibilius utique est de terrena materia
quam de ullo genere caelestium substantiarum, cum adeo terrenae
qualitatis extiterit ut terrenis pabulis pasta sit. fuerit: sit nunc
quoque siderea eodem modo terrenis pabulis pasta quando terrena
non esset, quo terrena caelestibus pasta est quando caelestis non
esset--legimus enim manna esui populo fuisse: Panem, inquit,
angelorum edit homo--non tamen infringitur semel separata
condicio dominicae carnis ex causa alterius dispositionis. [13] homo
vere futurus usque ad mortem, eam carnem oportebat indueret
cuius et mors: eam porro carnem cuius est mors nativitas 
antecedit.

VII. [1] Sed quotiens de nativitate contenditur omnes qui respuunt
eam ut praeiudicantem de carnis in Christo veritate ipsum
dominum volunt negare esse <se> natum quia dixerit, Quae mihi
mater et qui mihi fratres? audiat igitur et Apelles quid iam
responsum sit a nobis Marcioni eo libello quo ad evangelium
ipsius provocavimus, considerandam scilicet materiam pronuntiationis 
istius. [2] primo quidem nunquam quisquam adnuntiasset 
illi matrem et fratres eius foris stantes qui non certus esset et
habere illum matrem et fratres et ipsos esse quos tunc nuntiabat,
vel retro cognitos vel tunc ibidem compertos: licet propterea
abstulerint haereses ista de evangelio quod et creditum patrem eius
Ioseph fabrum et matrem Mariam et fratres et sorores eius optime
notos sibi esse dicebant qui mirabantur doctrinam eius. [3] 'Sed

revocantium? ceterum ad negandam nativitatem alius fuisset ei
locus et tempus et ordo sermonis, non eius qui possit pronuntiari
etiam ab eo cui et mater esset et fratres: cum indignatio parentes
negat, non negat sed obiurgat. [12] denique potiores fecit alios, et
meritum praelationis ostendens, audientiam scilicet verbi, demonstrat 
qua condicione negaverit matrem et fratres: qua enim alios
sibi adoptavit qui ei adhaerebant, ea abnegavit illos qui ab eo
absistebant. solet etiam adimplere Christus quod alios docet.
[13] quale ergo erat si docens non tanti facere matrem aut patrem aut
fratres quanti dei verbum ipse dei verbum adnuntiata matre et
fraternitate desereret? negavit itaque parentes quomodo docuit
negandos, pro dei opere. sed et alias figura est synagogae in matre
abiuncta, et Iudaeorum in fratribus incredulis. foris erat in illis
Israel: discipuli autem novi, intus audientes et credentes, cohaerentes 
Christo ecclesiam deliniabant, quam potiorem matrem et
digniorem fraternitatem recusato carnali genere nuncupavit.
eodem sensu denique et illi exclamationi respondit, non matris
uterum et ubera negans sed feliciores designans qui verbum dei
audiunt.

VIII. [1] Solis istis capitulis quibus maxime instructi sibi videntur
Marcion et Apelles secundum veritatem integri et incorrupti
evangelii interpretatis, satis esse debuerat ad probationem carnis
humanae in Christo per defensionem nativitatis. [2] sed quoniam et
isti Apelleiaci carnis ignominiam praetendunt maxime, quam
volunt ab igneo illo praeside mali sollicitatis animabus adstructam
et idcirco indignam Christo et idcirco de sideribus illi substantiam

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  
  
  
20  
  
  
  

25

ipsum etiam Christum in carne terrena fuisse caelestem
sicut ii sunt qui ei adaequantur.

IX. [1] Praetendimus adhuc nihil quod ex alio acceptum sit, ut aliud
sit quam id de quo sit acceptum, ita aliud esse ut non suggerat
unde sit acceptum. omnis materia sine testimonio originis suae
non est, etsi demutetur in novam proprietatem. [2] ipsum certe
corpus hoc nostrum, quod de limo figulatum etiam ad fabulas
nationum veritas transmisit, utrumque originis elementum confitetur, 
carne terram, sanguine aquam. nam licet alia sit species
qualitatis, hoc est quod ex alio aliud fit. ceterum quid est sanguis
quam rubens humor, quid caro quam terra conversa in figuras
suas? [3] considera singulas qualitates, musculos ut glebas, ossa ut
saxa, etiam circum papillas calculos quosdam: aspice nervorum
tenaces conexus ut traduces radicum et venarum ramosos discursus 
ut ambages rivorum et lanugines ut muscos et comam ut
caespitem et ipsos medullarum in abdito thesauros ut metalla
carnis. [4] haec omnia terrenae originis signa et in Christo fuerunt, et
haec sunt quae illum dei filium celaverunt, non alias tantummodo
hominem existimatum quam humana extantem substantia corporis. 
aut edite aliquid in illo caeleste de Septentrionibus et
Virgiliis et Suculis emendicatum: nam quae enumeravimus adeo
terrenae testimonia carnis sunt ut et nostrae. sed nihil novum
nihilque peregrinum deprehendo. [5] denique verbis et factis tantum,
doctrina et virtute sola, Christum hominem obstupescebant:
notaretur autem etiam carnis in illo novitas miraculo habita. sed
carnis terrenae non mira condicio ipsa erat quae cetera eius
miranda faciebat cum dicerent, Unde huic doctrina et signa ista?
[6] etiam despicientium formam eius haec erat vox: adeo nec

  
  
  
  
5  
  
  
  

humanae honestatis corpus fuit, nedum caelestis claritatis.
tacentibus apud vos quoque prophetis de ignobili aspectu eius,
ipsae passiones ipsaeque contumeliae loquuntur: passiones quidem
humanam carnem, contumeliae vero inhonestam probaverunt.
[7] an ausus esset aliqui ungue summo perstringere corpus novum,
sputaminibus contaminare faciem nisi merentem? quid dicis
caelestem carnem quam unde caelestem intellegas non habes, quid
terrenam negas quam unde terrenam agnoscas habes? esurit sub
diabolo, sitit sub Samaritide, lacrimatur super Lazarum, trepidat ad
mortem--Caro enim inquit infirma--sanguinem fundit postremo:
[8] haec sunt opinor signa caelestia. sed quomodo, inquam, contemni 
et pati posset sicut et dixit, si quid in illa carne de caelesti
generositate radiasset? ex hoc ergo convincimus nihil in illa de
caelis fuisse, propterea ut contemni et pati posset.

X. [1] Convertor ad alios aeque sibi prudentes qui carnem Christi
animalem adfirmant, quod anima caro sit facta: ergo et caro
anima, et sicut caro animalis ita et anima carnalis. et hic itaque
causas requiro. si ut animam salvam faceret in semetipso suscepit
animam Christus, quia salva non esset nisi per ipsum dum in ipso,
non video cur eam carnem fecerit animalem induendo carnem,
quasi aliter animam salvam facere non posset nisi carnem factam.
[2] cum enim nostras animas non tantum non carneas sed etiam a
carne disiunctas salvas praestet, quanto magis illam quam ipse

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10

suscepit etiam non carneam redigere potuit in salutem. item cum
praesumant non carnis sed animae nostrae solius liberandae causa
processisse Christum, primo quam absurdum est ut animam solam
liberaturus id genus corporis eam fecerit quod non erat liberaturus.
[3] deinde si animas nostras per illam quam gestavit liberare susceperat, 
illam quoque quam gestavit nostram gestasse debuerat, id
est nostrae formae, cuiuscunque formae est in occulto anima
nostra, non tamen carneae. ceterum non nostram animam
liberavit si carneam habuit: nostra enim carnea non est. [4] porro si
non nostram liberavit quia carneam liberavit, nihil ad nos, quia
non nostram liberavit. sed nec liberanda erat quae non erat
nostra, ut scilicet carnea: non enim periclitabatur si non erat
nostra, id est non carnea. sed liberatam constat illam. ergo non
fuit carnea, et fuit nostra, si ea fuit quae liberaretur, quoniam
periclitabatur. iam ergo si anima non fuit carnalis in Christo, nec
caro potest animalis fuisse.

XI. [1] Sed aliam argumentationem eorum convenimus, exigentes
cur animalem carnem subeundo Christus animam carnalem
videatur habuisse. 'Deus enim inquiunt gestivit animam visibilem
hominibus exhibere faciendo eam corpus quae retro invisibilis
extiterit, natura nihil sed nec semetipsam videns prae impedimento 
carnis huius, ut etiam disceptaretur nata sit anima an non,
mortalis an non: itaque animam corpus effectam in Christo ut eam
nascentem et morientem et, quod sit amplius, resurgentem videremus.' 
[2] et hoc autem quale erit, ut per carnem demonstraretur
anima sibi aut nobis, quae per carnem non poterat agnosci, ut sic
ostenderetur dum id fit cui latebat, id est caro? tenebras videlicet

accepit ut lucere possit. denique ad hoc prius retractemus an isto
modo ostendenda fuerit anima, dehinc an in totum invisibilem
eam retro allegent, utrum quasi incorporalem an etiam habentem
aliquod genus corporis proprii. [3] et tamen cum invisibilem dicant
corporalem constituunt, habentem quod invisibile sit: nihil enim
habens invisibile quomodo potest invisibilis dici? sed nec esse
quidem potest, nihil habens per quod sit: cum autem sit, habeat
necesse est aliquid per quod est. [4] si habet aliquid per quod est, hoc
erit corpus eius. omne quod est corpus est sui generis: nihil est
incorporale nisi quod non est. habente igitur anima invisibile
corpus, qui visibilem eam facere susceperat utique dignius id eius
visibile fecisset quod invisibile habebatur, quia nec hic mendacium 
aut infirmitas deo competit, mendacium si aliud animam
quam quod erat demonstravit, infirmitas si id quod erat demonstrare 
non valuit. [5] nemo ostendere volens hominem cassidem aut
personam ei inducit: hoc autem factum est animae si in carne
conversa alienam induit superficiem. sed et si incorporalis anima
deputetur, ut aliqua vi rationis occulta sit quidem anima, corpus
tamen non sit quicquid est anima, proinde et impossibile deo non
erat, et proposito eius congruentius competebat, nova aliqua
corporis specie eam demonstrare quam ista communi omnium,
alterius iam notitiae, ne sine causa visibilem ex invisibili facere
gestisset animam, istis scilicet quaestionibus opportunam per
carnis in illam humanae defensionem. [6] 'Sed non poterat Christus
inter homines nisi homo videri.' redde igitur Christo fidem
suam, ut qui homo voluit incedere animam quoque humanae
condicionis ostenderit, non faciens eam carneam sed induens eam
carne.

XII. [1] Ostensa sit nunc anima per carnem, si constiterit illam
ostendendam quoquo modo fuisse, id est incognitam sibi et nobis:

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15

propterea filius dei descendit et animam subiit, non ut ipsa se
anima cognosceret in Christo sed Christum in semetipsa: non
enim se ignorando de salute periclitabatur sed dei verbum. [7] Vita
inquit manifestata est, non anima: et Veni inquit animam salvam
facere, non dixit ostendere. ignorabamus nimirum animam, licet
invisibilem, nasci et mori, nisi corporaliter exhiberetur. ignoravimus 
plane resurrecturam cum carne. hoc erit quod Christus
manifestavit: sed et hoc non aliter in se quam in Lazaro aliquo,
cuius caro non erat animalis, ita nec anima carnalis. quid ergo
amplius innotuit nobis de animae ignoratae retro dispositione?
quid invisibile eius fuit quod visibilitatem per carnem desideraret?

XIII. [1] 'Caro facta est anima ut anima ostenderetur.' numquid ergo
et caro anima facta est ut caro manifestaretur? si caro anima est,
iam non anima est sed caro: si anima caro est, iam non caro est sed
anima. ubi ergo caro, et ubi anima, si alterutro alterutrum facta
sunt, immo si neutrum sunt dum alterutro alterutrum fiunt? certe
perversissimum ut carnem nominantes animam intellegamus et
animam significantes carnem interpretemur. [2] omnia periclitabuntur 
aliter accipi quam sunt, et amittere quod sunt dum aliter
accipiuntur, si aliter quam sunt cognominantur. fides nominum
salus est proprietatum. etiam cum demutantur qualitates accipiunt
vocabulorum possessiones. verbi gratia, argilla excocta testae
vocabulum suscipit, nec communicat cum vocabulo pristini
generis quia nec cum ipso genere. [3] proinde et anima Christi caro
facta non potest non id esse quod facta est et id non esse quod
fuerat, aliud scilicet facta. et quoniam proximum adhibuimus

  
  
  

5

exemplum plenius eo utemur. certe enim testa ex argilla unum
est corpus, unumque vocabulum unius scilicet corporis: [4] nec potest
testa dici et argilla, quia quod fuit non est, quod autem non est
et [nomen] non adhaeret. ergo et anima caro facta uniformis soliditas 
et singularitas tota est, et indiscreta substantia. in Christo
vero invenimus animam et carnem simplicibus et nudis vocabulis
editas, id est animam animam et carnem carnem, nusquam
animam-carnem aut carnem-animam, quando ita nominari
debuissent si ita fuissent, sed etiam sibi quamque substantiam
divise pronuntiatas ab ipso, utique pro duarum qualitatum distinctione, 
seorsum animam et seorsum carnem. [5] quid? Anxia est,
inquit, anima mea usque ad mortem: et, Panis quem ego dedero
pro salute mundi caro mea est. porro si anima caro fuisset, unum
esset in Christo carnea anima aut caro animalis: at cum dividit
species, carnem et animam, duo ostendit. [6] si duo, iam non unum:
si non unum, iam nec anima carnalis nec caro animalis: unum
enim est anima-caro aut caro-anima. nisi si et seorsum aliam
gestabat animam praeter eam quae caro erat, et aliam circumferebat 
carnem praeter illam quae anima erat. quodsi una caro et
una anima, illa tristis usque ad mortem et illa panis pro mundi
salute, salvus est numerus duarum substantiarum in suo genere
distantium, excludens carneae animae unicam speciem.

XIV. [1] 'Sed et angelum,' aiunt, 'gestavit Christus.' qua ratione?
'Qua et hominem.' eadem ergo est et causa. ut hominem
gestaret Christus salus hominis fuit causa, scilicet ad restituendum 
quod perierat. homo perierat, hominem restitui oportuerat. 
ut angelum gestaret Christus nihil tale de causa est. [2] nam
etsi angelis perditio reputatur in ignem praeparatum diabolo et
angelis eius, nunquam tamen illis restitutio repromissa est: nullum

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  

constituit Iesum--plane prophetis aliquo gloriosiorem--ut ita in
illo angelum fuisse dicatur quemadmodum in aliquo Zacharia:
[6] nisi quod a Christo nunquam est dictum, Et ait mihi angelus qui
in me loquebatur. sed nec quotidianum illud omnium prophetarum, 
Haec dicit dominus: ipse enim erat dominus, coram et ex
sua auctoritate pronuntians, Ego autem dico vobis. quid ultra ad
haec? Esaiam exclamantem audi, Non angelus neque legatus sed
ipse dominus salvos eos fecit.

XV. [1] Licuit et Valentino ex privilegio haeretico carnem Christi
spiritalem comminisci. quidvis eam fmgere potuit quisquis
humanam credere noluit, quando, quod ad omnes dictum sit, si
humana non fuit nec ex homine non video ex qua substantia ipse
Christus et hominem se et filium hominis pronuntiarit: Nunc
autem vultis occidere hominem veritatem ad vos locutum: et,
Dominus est sabbati filius hominis. de ipso enim Esaias, Homo in
plaga et sciens ferre imbecillitatem: et Hieremias, Et homo est et
quis cognovit illum? et Daniel, Et ecce super nubes tanquam
filius hominis: etiam. Paulus apostolus, Mediator dei et hominum
homo Christus Iesus: item Petrus in actis apostolorum, Iesum
Nazarenum virum vobis a deo destinatum, utique hominem.
[2] haec sola sufficere vice praescriptionis debuerunt ad testimonium
carnis humanae et ex homine sumptae et non spiritalis sicut nec
animalis nec sidereae nec imaginariae, si sine studio et artificio
contentionis haereses esse potuissent. [3] nam, ut penes quendam ex
Valentini factiuncula legi, primo non putant terrenamet humanam
Christo substantiam informatam ne deterior angelis dominus

XVI. [1] Insuper argumentandi libidine ex forma ingenii haeretici
locum sibi fecit Alexander ille quasi nos affirmemus idcirco
Christum terreni census induisse carnem ut evacuaret in semetipso
carnem peccati. quod etsi diceremus, quacunque ratione muniremus 
sententiam nostram, dum ne tanta amentia qua putavit
tanquam ipsam carnem Christi opiriemur ut peccatricem evacuatam 

  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  
  
  
20  
  
  
  
  
25

XVII. [1] Sed remisso Alexandro cum suis syllogismis quos in argumentationibus 
torquet, etiam cum psalmis Valentini quos magna
impudentia quasi idonei alicuius auctoris interserit, ad unam iam
lineam congressionem dirigamus an carnem Christus ex virgine
acceperit, ut hoc praecipue modo humanam eam constet si ex
humana matrice substantiam traxit: quanquam licuit iam et de
nomine hominis et de statu qualitatis et de sensu tractationis et de
exitu passionis humanam constitisse. [2] ante omnia autem commendanda 
erit ratio quae praefuit ut dei filius de virgine nasceretur: 
nove nasci debebat novae nativitatis dedicator de qua signum
daturus dominus ab Esaia praedicabatur. quod est istud signum?
Ecce virgo concipiet in utero et pariet filium. concepit igitur
virgo et peperit Emmanuelem, nobiscum deum. [3] haec est nativitas
nova, dum homo nascitur in deo, ex quo in homine deus natus est
carne antiqui seminis suscepta sine semine antiquo, ut illam novo
semine, id est spiritali, reformaret exclusis antiquitatis sordibus
expiatam. sed tota novitas ista, sicut et in omnibus, de veteri
figurata est, rationali per virginem dispositione homine domino
nascente. virgo erat adhuc terra, nondum opere compressa, nondum 
sementi subacta: ex ea hominem factum accipimus a deo in
animam vivam. [4] igitur si primus Adam ita traditur, merito
sequens vel novissimus Adam, ut apostolus dixit, proinde de terra
(id est carne) nondum generationi resignata in spiritum vivificantem 
a deo est prolatus. et tamen ne mihi vacet incursus
nominis Adae, unde Christus Adam ab apostolo dictus est si
terreni non fuit census homo eius? sed et hic ratio defendit, quod

deus imaginem et similitudinem suam a diabolo captam aemula
operatione recuperavit. [5] in virginem enim adhuc Evam irrepserat
verbum aedificatorium mortis: in virginem aeque introducendum
erat dei verbum exstructorium vitae, ut quod per eiusmodi sexum
abierat in perditionem per eundem sexum redigeretur in salutem.
crediderat Eva serpenti, credidit Maria Gabrieli: quod illa credendo 
deliquit haec credendo delevit. 'Sed Eva nihil tunc concepit 
in utero ex diaboli verbo.' [6] immo concepit. nam exinde ut
abiecta pareret et in doloribus pareret verbum diaboli semen illi
fuit: enixa est denique diabolum fratricidam. contra Maria eum
edidit qui carnalem fratrem Israel interemptorem suum salvum
quandoque praestaret. in vulvam ergo deus verbum suum detulit
bonum fratrem, ut memoriam mali fratris eraderet: inde prodeundum 
fuit Christo ad salutem hominis quo homo iam damnatus 
intraverat.

XVIII. [1] Nunc et simplicius respondeamus. non competebat ex semine
humano dei filium nasci, ne si totus esset filius hominis non esset et
dei filius nihilque haberet amplius Salomone et amplius Iona, ut
de Hebionis opinione credendus erat. ergo iam dei filius ex patris
dei semine, id est spiritu, [2] ut esset et hominis filius caro ei sola erat
ex hominis carne sumenda sine viri semine: vacabat enim semen
viri apud habentem dei semen. itaque sicut nondum natus ex
virgine patrem deum habere potuit sine homine matre, aeque
cum de virgine nasceretur potuit matrem habere hominem sine
homine patre: [3] sic denique homo cum deo dum caro hominis cum
spiritu dei, caro sine semine ex homine, spiritus cum semine ex
deo. igitur si fuit dispositio rationis super filium dei ex virgine

ex carne, quia non perinde negavit ex carne sicut ex concubitu
negavit. [5] oro vos, si dei spiritus non de vulva carnem participaturus
descendit in vulvam, cur descendit in vulvam? potuit enim extra
eam fieri caro spiritalis simplicius multo quam intra vulvam [fieret
extra vulvam]. sine causa eo se intulit unde nihil extulit. sed non
sine causa descendit in vulvam. ergo ex illa accepit, quia si non ex
illa accepit sine causa in illam descendit, maxime eius qualitatis
caro futurus quae non erat vulvae, id est spiritalis.

XX. [1] Qualis est autem tortuositas vestra, ut ipsam EX syllabam
praepositionis officio adscriptam auferre quaeratis et alia magis uti
quae in hac specie non invenitur penes scripturas sanctas? per
virginem dicitis natum, non ex virgine, et in vulva, non ex vulva,
quia. et angelus in somnis ad Ioseph--Nam quod in ea natum est,
inquit, de spiritu sancto est--non dixit ex ea. [2] nempe tamen etsi ex
ea dixisset in ea dixerat: in ea enim erat quod ex ea erat. tantundem 
ergo et cum dicit in ea, ex ea consonat, quia ex ea erat
quod in ea erat. sed bene quod idem dicit Matthaeus originem
domini decurrens ab Abraham usque ad Mariam, Iacob autem
generavit, inquit, Ioseph virum Mariae ex qua nascitur Christus.
sed et Paulus grammaticis istis silentium imponit: Misit, inquit,
deus filium suum factum ex muliere. numquid per mulierem aut
in muliere? [3] hoc quidem impressius, quod factum potius dicit
quam natum. simplicius enim enuntiasset natum: factum autem
dicendo, et Verbum caro factum est consignavit et carnis veritatem 
ex virgine factae adseveravit. nobis quoque ad hanc
speciem psalmi patrocinabuntur, non quidem apostatae et haeretici

  
  
  
  
5  
  
  
  
  
10  
  
  
  
  
15  
  
  
  
  
20

virgine secundum rationem quam edidimus, et uti virgo esset
regeneratio nostra spiritaliter, ab omnibus inquinamentis sanctificata 
per Christum virginem et ipsum etiam carnaliter ut ex
virginis carne.

XXI. [1] Si ergo contendunt hoc competisse novitati ut quemadmodum 
non ex viri semine ita nec ex virginis carne caro fieret dei
verbum, quare non hoc sit tota novitas, ut caro non ex semine
nata ex carne <semine nata> processerit? [2] accedant adhuc comminius 
ad congressum. Ecce, inquit, virgo concipiet in utero.
quidnam? utique dei verbum, non viri semen. certe ut pareret
filium: nam Et pariet, inquit, filium. ergo ut ipsius fuit parere, quia
ipsius fuit concepisse, ita ipsius est quod peperit, licet non ipsius
fuerit quod concepit. contra si verbum ex se caro factum est, iam
ipsum se concepit et peperit, et vacat prophetia: [3] non enim virgo
concepit neque peperit, si non quod peperit ex verbi conceptu
caro ipsius est. sola haec autem prophetae vox evacuabitur? an et
angeli conceptum et partum virginis annuntiantis? an et omnis
iam scriptura quaecunque matrem pronuntiat Christi? quomodo
enim mater nisi quia in utero eius fuit? <ut quid in utero> si
nihil ex utero eius accepit quod matrem eam faceret in cuius utero
fuit? hoc nomen non debet caro extranea: matris uterum non
appellat nisi filia uteri caro; filia porro uteri non est, si sibi nata
est. [4] tacebit igitur et Elisabeth, prophetam portans iam domini sui
conscium infantem et insuper spiritu sancto adimpleta: sine causa

enim dicit, Et unde mihi ut mater domini mei veniat ad me? si
Maria non filium sed hospitem in utero gestabat Iesum, quomodo
dicit, Benedictus fructus uteri tui? quis hic fructus uteri qui non
ex utero germinavit, qui non in utero radicem egit, qui non eius
est cuius est uterus? et qui utique fructus uteri Christus? [5] an quia
ipse est flos de virga profecta ex radice Iesse, radix autem Iesse
genus David, virga ex radice Maria ex David, flos ex virga filius
Mariae qui dicitur Iesus Christus, ipse erit et fructus? [6] flos enim
fructus, quia per florem et ex flore omnis fructus eruditur in fructum. 
quid ergo? negant et fructui suum florem et flori suam
virgam et virgae suam radicem, quominus suam radix sibi vindicet
per virgam proprietatem eius quod ex virga est, floris et fructus:
[7] siquidem omnis gradus generis ab ultimo ad principalem recensetur, 
ut iam nunc carnem Christi non tantum Mariae sed et
David per Mariam et Iesse per David sciant adhaerere. adeo hunc
fructum ex lumbis David, id est ex posteritate carnis eius, iurat illi
deus consessurum in throno ipsius. si ex lumbis David, quanto
magis ex lumbis Mariae ob quam in lumbis David.

XXII. [1] Deleant igitur et testimonia daemonum filium David proclamantia 
ad Iesum, sed testimonia apostolorum delere non
poterunt, si daemonum indigna sunt. ipse imprimis Matthaeus,
fidelissimus evangelii commentator ut comes domini, non aliam
ob causam quam ut nos originis Christi carnalis compotes faceret
ita exorsus est: Liber generaturae Iesu Christi filii David filii
Abrahae. [2] his originis fontibus genere manante cum gradatim
ordo deducitur ad Christi nativitatem, quid aliud quam caro ipsa

Abrahae et David per singulos traducem sui faciens in virginem
usque describitur inferens Christum--immo ipse Christus prodit
--de virgine? [3] sed et Paulus, utpote eiusdem evangelii et discipulus
et magister et testis, quia eiusdem apostolus Christi, confirmat
Christum ex semine David secundum carnem, utique ipsius. ergo
ex semine David caro Christi. sed secundum Mariae carnem ex
semine David: ergo ex Mariae carne est dum ex semine est David.
[4] quocunque detorseris dictum, aut ex carne est Mariae quod ex
semine est David, aut ex David semine est quod ex carne est
Mariae. totam hanc controversiam dirimit idem apostolus ipsum
definiens esse Abrahae semen: cum Abrahae, utique multo magis
David, quasi recentioris. [5] retexens enim promissionem benedictionis 
nationum in semine Abrahae, Et in semine tuo benedicentur 
omnes nationes, Non, inquit, dixit seminibus tanquam
de pluribus, sed semine, de uno, quod est Christus. [6] qui haec
nihilominus legimus et credimus, quam debemus et possumus
agnoscere in Christo carnis qualitatem? utique non aliam quam
Abrahae, siquidem semen Abrahae Christus: nec aliam quam
Iesse, siquidem ex radice Iesse flos Christus: nec aliam quam
David, siquidem fructus ex lumbis David Christus: nec aliam
quam Mariae, siquidem ex Mariae utero Christus: et adhuc
superius nec aliam quam Adae, siquidem secundus Adam
Christus. consequens ergo est ut aut illos spiritalem carnem
habuisse contendant, quo eadem conditio substantiae deducatur in
Christum, aut concedant carnem Christi spiritalem non fuisse,
quae non de spiritali stirpe censetur.

XXIII. [1] Sed agnoscimus adimpleri propheticam vocem Simeonis
super adhuc recentem infantem dominum pronuntiatam, Ecce hic
positus est in ruinam et suscitationem multorum in Israel et in

XXIV. [1] Quod enim et alias [Esaias] iaculatur in suggillatione haereticorum 
ipsorum, et imprimis Vae qui faciunt dulce amarum et
tenebras lucem, istos scilicet notat qui nec vocabula ipsa in luce
proprietatum suarum conservant ut anima non alia sit quam quae
vocatur et caro non alia quam quae videtur et deus non alius quam
qui praedicatur. [2] ideo etiam Marcionem prospiciens, Ego sum,
inquit, deus, et alius absque me non est. et cum alio idipsum
modo dicit, Ante me deus non fuit, nescioquas illas Valentinianorum 
aeonum genealogias pulsat. et Non ex sanguine neque ex
carnis aut viri voluntate sed ex deo natus est, Hebioni respondit.
aeque Etiamsi angelus de caelis aliter evangelizaverit vobis quam
nos anathema sit, ad energema Apelleiacae virginis Philumenes
[filium] dirigit. [3] certe Qui negat Christum in carne venisse hic
antichristus est, nudam et absolutam et simplici nomine naturae
suae pronuntians carnem, omnes disceptatores eius ferit, sicut et
definiens ipsum quoque Christum unum multiformis Christi
argumentatores quatit, qui alium faciunt Christum alium Iesum,
alium elapsum de mediis turbis alium detentum, alium in secessu
montis in ambitu nubis sub tribus arbitris clarum alium ceteris
passivum, <alium nobilem alium> ignobilem, alium magnanimum
alium vero trepidantem, novissime alium passum alium resuscitatum, 
per quod suam quoque in aliam carnem resurrectionem
adseverant. [4] sed bene quod idem veniet de caelis qui est passus,
idem omnibus apparebit qui est resuscitatus, et videbunt et

  
  
  
  
5  
  
  
  

10

XXV. [1] Sed hactenus de materia praesenti. satis iam enim arbitror
instructam esse carnis in Christo et ex virgine natae et humanae
probationem. quod et solum discussum sufficere potuisset--citra
singularum ex diverso opinionum congressionem quam et argumentationibus 
earum et scripturis quibus utuntur provocavimus
ex abundanti--uti cum eo quod probavimus quid et unde fuerit
Christi caro, quid non fuerit adversus omnes praeiudicaverimus.
[2] ut autem clausula de praefatione commonefaciat, resurrectio
nostrae carnis alio libello defendenda hic habebit praestructionem,
manifesto iam inde quale fuerit quod in Christo resurrexerit.