THE INVENTORY OF NICCOLO NICCOLI

By RODNEY P. ROBINSON

(From Classical Philology XVI (1921) pp.251-255)

The Florentine monk, Ambrogio Traversari, in a letter to Niccolò Niccoli dated July 8, 1431, mentions an inventory of manuscripts which the latter had given to the cardinals Giuliano Cesarini and Niccolò Albergati, with the request that they search for the volumes listed therein in their travels through Germany and France respectively.1 What is apparently a copy of this inventory has in recent years come to light, appended to a manuscript containing some philosophical works of Cicero. In 1913 the inventory was published in its entirety in Catalog XII (pp. 14-16, MS 10) of the Florentine book-dealers, T. de Marinis & Co., at the end of their description of the Cicero manuscript. The attention of the philological world was first brought to the matter by E. Jacobs, Wochenschr. f. klass. Philol., 1913, 701-2.2    R. Sabbadini, Storia e critica di testi latini, Catania, 1914, has republished the text of the de Marinis catalogue in full.

The above-mentioned manuscript is now in New York in the private library of Mr. Pierpont Morgan. Through the generosity of the Department of the Classics of the University of Illinois and the courtesy of Miss Ada Thurston of the Morgan library, photographs of the pages containing the inventory were secured for my use in the preparation of my Doctor's dissertation.3  A collation of the text in the de Marinis catalogue with the manuscript reveals about twenty typographical errors, with a larger number of inaccuracies. Since this text has hitherto been the only one available for the study of this most valuable document, an accurate copy made directly from the photographs of the manuscript is herewith submitted.

The more serious errors in the de Marinis text are as follows: 4

l. 3, in latus without mention of the fact that the letter s is written above the line, a circumstance which readily explains the error in the manuscript for in lacu;
l. 6, at alpibus for ab alpibus;
l. 17, instingent for instigent;
l. 27, antiquatus for antiquitus;
ll. 60-62, carthaginensis Tertulliani omitted;
l. 63, aduersus indacos for aduersus mdacos (a corruption of Aduersus Iudaeos);
l. 69, Deo octo for De octo;
l. 119, inuiorem, for iuniorem;
ll. 122-23 omitted;
l. 126, Ad C. Pansam for Ad Pansam;
l. 128, decades for decados;
l. 129, uetustissima for uetustissimis;
l. 138, Extat non integre printed as though in body of inventory.

As the compendia are the usual ones, I have not attempted to reproduce them. In the manuscript ae appears as the e caudata.


COMMENTARIVM NICOLAI NICO/LI IN PEREGRINATIONE GERMANIE:-

Reperta. In Monasterio sancti Marci quod est in latus5   constantie
    sunt Com/mentaria Donati grammatici in
    litteris uetustissimis in libros octo/Eneidos Virgilii.
In Monasterio hispildensi haud procul ab alpibus
    continentur haec/opuscula. videlicet.


5
Repertus. Iulii Frontini De aquae ductis quae in vrbem inducunt
    liber .j. Incipit/sic. PERSECVTVS ea quae de
    modulis dici fuit necessarium./ Nunc ponam
    quemadmodum queque aqua ut principium commentariis/
    comprehensum est usque ad nostram curam habere uisa
    sit &c. Con/tinet hic liber xiij.


10
Repertus. Item eiusdem frontini liber incipit sic. Cum omnis res
    ab imperatore dele/gata interiorem exigat & curam, &
    me seu naturalis solicitudo seu/ fides sedula, non ad
    diligentiam modo, uerum ad morem commisse rei in/
    stigent, sitque mihi nunc ab nerua augusto, nescio
    diligentiore an aman/tiore rei .p. imperatore aquarum
    iniunctum officium & adusum &c. Con/tinet .xi.folia.

15




20
Repertus. Cornelii taciti de origine & situ germanorum liber incipit
    sic. Ger/mania omnis a gallis6 rhetiiisque & pannoniis
    rheno & danubio flumi/nibus a sarmatis datisque &
    mutuo metu a montibus separatur etc./ Continet
    autem. xij folia:-- Item in eodem codice :--




25
Repertus. Cornelii taciti De uita Iulii agricole Incipit sic. Clarorum
    uirorum/ facta moresque posteris tradere antiquitus
    usitatum, ne nostris quidem/ temporibus, quamquam
    uniuersa suorum etas  obmisit.7 Qui liber continet
    .xiiij./ folia.  Item in eodem codice:-




30
Repertus. Dialogus De oratoribus qui incipit sic. Sepe ex me requiris
    iuste fabi, cur/ cum priora secula tot eminentium
    oratorum ingeniis,8 gloria, floruerint:/ nostra potissimum
    etas deserta & laude eloquentiae orbata: qui
    liber coti-/tinet xviij. folia. Item in eodem  codice
    continetur liber -




35
Repertus. Suetonii Tranquilli De grammaticis & rhetoribus, qui
    incipit sic./ Grammatica romae ne in usu quidem
    olim nedum in honore ullo &c./ Continet hic liber
    folia vij.



40
Reperti. Ammiani Marcellini rerum gestarum libri xviij. Qui
    peruenerunt usque ad obi/tum Valentis imperatoris:
    qui est finis hystoriae.
IN Monasterio suldulensi continentur infrascripti libri.
Repertus. Hyginus de astrologia, qui incipit sic: Hyginus de Astro-
    logia9 .M. Fabio/ .pl. Sal. Dicit.   Etsi te studio gram-
    matice artis inductum &c.
45
Repertus. Iulius Frontinus celso de agrorum qualitate: qui liber est
    multis figuris/ pictus. Incipit sic: Notum est omnibus
    celse praeneste studiorum nostrorum/ manere sum-
    mam &c.


50
Repertum. Saeculi Fracci de conditionibus agrorum, opus etiam
    figuris pictum.
Repertus. Aepitii de compositis libri octo, opus medicinale et
    optimum.
Marcellus vir illustris ex magno officio theodosii,10 seu filiis
    suis Sal. D./ Incipit sic. Secutus opera studiosorum
    virorum: qui licet alieni fuerint/ ab institutione
    medicinae, opus egregium:

55
Reperti. Septimi Tertulliani carthaginensis presbyteri aduersus
    Marcionem hereticum/ libri duo in uersibus.
60
Repertum. Eiusdem Tertulliani apologeticum, preclarum opus
Repertus. Eiusdem Tertulliani aduersus mdacos liber magnus ut
    boetius de consolatione.
.M. Tullii Ciceronis uolumen epistolarum ad acticum,
    quod incipit: Cum haec scri/bebam res existimatur
    &c. finit: Cicero capitoni.
65
Reperta. Ars Probi eruditissimi grammatici, grande opus.
Reperta. Ara Aspri peritissimi grammatici De octo partibus ora-
    tionis.
Secunda editio, eiusdem Donati Vrbis romae.

70
Repertus. Phocas grammaticus De arte metrica liber.
Repertum. Prisciani grammatici opus in uersibus quod dicitur
    perigesis, hoe est descriptio or-/bis terrae:-
In ecclesia cathedrali colonie sunt due bibliotecae, quarum
    poggius noster uidit/ illam quae est uulgatior, in qua
    repperiit quasdam Ciceronis orationes: allam uero/
    quae est penitus recondita uidere non potuit propter
    absentiam custodis illius: De/ hac ipsa audiuit multa
    miranda :-


75




80
Summa ergo uigilantia perscrutanda sunt antiquissima
    monasteria, & ecclesiae/ cathedrales: in quibus iacent
    in sterquilino11 infinita uolumina, suis possessoribus/
    ignota & inuisa:-

De opusculis Ciceronis, quibus caremus, quae in meam
    notitiam. uene-/runt haec sunt

De re .p. libri vj.
Dialogus ortensij12
De gloria libri .ij.
De consolatione filie.




85




90
Pars extat. De achademicis libri quatuor.
Cicero in pronosticis.

ORATIONES.

Reperta. Pro M. Scauro.
Reperta. Pro eodem Scauro, secunda. 95
Reperta. Pro uareno.
Reperta. Pro fundanio13
Reperta. Pro M. Tullio
Cicero in ortographia.
Repertus. Cicero De imperio .GN. Pompeii libro .V.
Cicero contra metellum.
Cicero ad pansam in primo De antiocho
Cicero in libro quem de consiliis suis scripsit.
100
(.Oratio in-
uenitur:)
Pro Cornelio libro iiijo.
Cicero in egia.
Cicero in pompeiana
Cicero in contione Metelli
Cicero pro gallio

105
Reper. Cicero pro .L. Fonteio.
        Translationes quas fecit ex libris grecis
Translatio Protagorae Platonis.
Translatio Timei Platonis
Translatio phoenomanae arati
Translatio economici Xenophontis.
110
Prologus in-
uenitur
Translatio duarum pulcherrimarum orationum Eschinis
    et Demosthenis, sed/ adinuicem fulminantium.
Ciceronis uolumina epistolarum, quibus caremus hec sunt.
    Ad Cesarem dictatorem, uolumina.
    Ad Cesarem iuniorem uolumina.
    Ad filium suum uolumina.
    Ad Cornelium nepotem uolumina.
    Ad matium uolumina.
    Ad Cornelium. Balbum uolumina.
    Ad A. hircium uolumina.
    Ad C. oppidum uolumina.
    Ad Pansam uolumina.
115




120




125
    In quodam Monasterio dacie ex ordine cistersiensium
    sunt, ut multi af/firmant .x. decados T. liuii in quinque
    codicibus uetustissimis ex litte-/ris longobardis:-
Curandum est summa uigilantia: ut illa preclara uolumina
    in lucem pro-/deant, relinquantque illam imperitam14
    incultam barbariem.   Excitanda/ sunt ab inferis .M.
    Varronis clarissima opera:- Item:-
Hystoriae Cornelii nepotis
Hystoriae festenellanae.
Hystoriae Plinii Secundi de gestis germaniae libri .x. &
    romanarum rerum libri xxx. Item.
130




135
extat non/
integre.
Hystoriae Cornelii taciti libri xxx. Praeterea:
Cornelii Celsi preclara opera, & de agricultura, et in
Reperitur in
medicina15
    rhetorica, & de re/ militari, & in medicina, & pene in
    omni genere litteraturae.
140
Catonis Censorii de originibus & innumerabiles alii, quos
    si prosequi ue-/lim, multis uoluminibus opus est:-

UNIVERSITY OF CINCINATI


Notes

As usual, anything in red is by R.Pearse.  I have renumbered the footnotes and moved them here (since without pages they would make no sense) but otherwise left them alone.  The original page number and note number are given.   In the main text I've tried to reproduce the format of the printed version.   The bold and italics in the Latin are mine, for ease of spotting the monasteries mentioned and Niccolo's comments.

1. p.251 n.1. Traversarii epistulae ed. Petrus Cannetus, VIII, 2, p. 353; also in Sabbadini, Storia e critica p. 2: . . . . Quod indicem dederis voluminum inquirendorum cum luliano nostro cardinali S. Angeli tum cardinali S. Crucis, Germaniam omnem omnemque Galliam diverso itinere peragraturis, fecisti tu studiose el ingenio No digne . . . . .

2. p.251 n.2. See also A. Gudeman, ibid., 1913, 929-33; W. Aly, Rhein. Mus., LXVIII, 636-37.

3. p.251 n.3. De fragmenti Suetoniani de grammaticis el rhetoribus codicum nexu et fide, to be published in the "University of Illinois Studies in Language and Literature."

4. p.252 n.1.     The numbering of the lines is that of the reproduction here given.
5. p.252 n.2.     s is added above the line.
6. p.252 n.3.     Second i is expunctuated.
7. p.253 n.1.    b is expunctuated.
8. p.253 n.2.    The letters ii are added above the line.
9. p.253 n.3.    The words de Astrologia are expunctuated.
10. p.253 n.4.    s is expunctuated and x written above.
11. p.254 n.1. Changed into sterquilinio.
12. p.254 n.2. Corrected to hortensii.
13. p.254 n.3.  i expunctuated.
14. p. 255 n.1. Corrected from imperitiam.
15. p. 255 n.2 In right margin of manuscript.


This page has been online since 11th December 1999.


Return to the Tertullian Project About these pages